Κυριακή 19 Μαΐου.
Μια τέτοια μέρα του 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ, ο επονομαζόμενος Ατατούρκ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα. Εκείνη τη μέρα ξεκινά η δεύτερη και πιο ανελέητη, πιο φρικιαστική και αιματοβαμμένη φάση της γενοκτονίας των Ποντίων.
Κάθε χρόνο, από το 1994 κι έπειτα, η 19η Μαΐου είναι η Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.
Ο Πόντος. Αυτή η αρχέγονη εστία του Ελληνισμού. Η γεωγραφική περιοχή των βορειοδυτικών ακτών της Μικράς Ασίας, τα παράλια της Καππαδοκίας, ανατολικά της Παφλαγονίας. Η περιοχή που βρέχεται από τα νερά στο νότο του Εύξεινου Πόντου, της Μαύρης Θάλασσας.
Η μυθική γη των Αμαζόνων και πολλών άλλων αρχαίων λαών. Που ήταν στην πορεία του Ιάσονα και των Αργοναυτών στο δρόμο για την Κολχίδα. Που είδαν τον Ορέστη στην περιπλάνησή του, το πέρασμα του Οδυσσέα από τη χώρα των Κιμμερίων, το πέρασμα του Ηρακλή. Που άκουσε τα βογγητά και το όλο αγωνία παραμιλητό του Προμηθέα όταν ο Δίας τον κάρφωσε στον Καύκασο τιμωρώντας τον γιατί έδωσε τη φωτιά στους ανθρώπους.
Τη γη που περίπου το 1.000 π.Χ. οι Έλληνες έφτασαν με πλοία στις ατελείωτες εμπορικές διαδρομές τους, αναζητώντας χρυσό κι άλλα μεταλλεύματα. Είχε έρθει η ώρα αυτού που αποκαλείται “μεγάλος αποικισμός”, τον 8ο αιώνα π.Χ. με πρώτη πόλη που ιδρύεται τη Σινώπη.
Από τότε οι αιώνες κυλούν και η περιοχή κι ο ελληνισμός εκεί ακμάζει κι ανθίζει όλο και πιο πολύ. Το περίφημο βασίλειο του Πόντου, που ακόμα και επί Περσικής αυτοκρατορίας μένει επί της ουσίας αυτόνομο, που μάλιστα επί βασιλιά Μυθριδάτη περί το 120 π.Χ. φτάνει στη ύψιστη ακμή του.
Στην ύστερη βυζαντινή περίοδο γίνεται το καταφύγιο των Κομνηνών, γίνεται ανεξάρτητο βασίλειο, η Αυτοκρατορία των Μεγάλων Κομνηνών.
Πόλεις όπως η Σινώπη, η Τραπεζούντα, περίφημο λιμάνι και κέντρο εμπορίου και οικονομικής ζωής, η Κρώμνα, το Πτέρυον, η Αμάσεια, γενέτειρα του γεωγράφου Στράβωνα, η Κερασούντα, η Ηράκλεια, η αρχαία Άμισος, η μετέπειτα Σαμψούντα, η Αργυρούπολη με τα πλούσια ορυχεία αργύρου, η Σάντα, η Νικόπολη, η Ίμερα, τα Σούρμενα, τα Πλάτανα και τόσες άλλες μεγαλώνουν κι ακμάζουν στο διάβα των αιώνων.
Το 1461 η Τραπεζούντα πέφτει στα χέρια των Οθωμανών. Η πρώτη περίοδος περνά με τους Οθωμανούς να κρατούν μια σχετικά μετριοπαθή στάση. Η δεύτερη περίοδος της Τουρκοκρατίας όμως είναι σκοτεινή και άγρια για τον ελληνισμό αλλά και τον χριστιανικό πληθυσμό του Πόντου. Θρησκευτική βία, αναγκαστικοί εξισλαμισμοί, διωγμοί αναγκάζουν πολλούς να γίνουν κρυπτοχριστιανοί, κρατώντας έστω έτσι, εν κρυπτώ, την πίστη τους. Όπως ακριβώς και την ελληνική τους συνείδηση που έμεινε αλώβητη παρά την ασφυκτική πίεση της καταδυνάστευσης από τους Οθωμανούς.
Η τρίτη περίοδος της Τουρκοκρατίας με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζί το 1774 στοχεύει με βάρβαρους νόμους στην οικονομική εξόντωση των Ελλήνων του Πόντου και στον εξαναγκασμό τους να φύγουν.
Το αποκορύφωμα είναι τα περιβόητα τάγματα εργασίας. Άντρες από 15 έως 45 ετών εξαναγκάζονται με τη βία σε καταναγκαστικά έργα στα βάθη της Ανατολίας, σε ορυχεία, λατομεία και κατασκευή δρόμων. Χιλιάδες πεθαίνουν από πείνα, αρρώστιες, κακουχίες, κακομεταχείριση αλλά και το τρομερό κρύο του χειμώνα. Εκείνη την περίοδο πολλοί Έλληνες Πόντιοι αλλά και Αρμένιοι φεύγουν αντιδρώντας στα βουνά ως αντάρτες και καταδιώκονται ανηλεώς από τους Οθωμανούς.
Κι όμως. Εκείνοι όχι απλώς επιμένουν να αντέχουν αλλά προκόβουν και ακμάζουν συνεχώς. Στις αρχές του 20ου αιώνα αποτελούν το 40 % του πληθυσμού, κυριαρχούν στην οικονομική ζωή και ακμάζουν πνευματικά και εκπαιδευτικά, στις τέχνες και τα γράμματα.
Το 1919 υπάρχουν 1401 ελληνικά σχολεία, όπως το περίφημο “Φροντιστήριο της Τραπεζούντας” και το “Φροντιστήριο της Αργυρούπολης”, τυπογραφεία, εφημερίδες, περιοδικά, θέατρα.
Η αρχή του τέλους έρχεται το 1908 με την άνοδο των Νεότουρκων στην εξουσία. Σε λίγα χρόνια μεθοδεύουν το φρικτό σχέδιο του εκτουρκισμού της Μικράς Ασίας με την εξόντωση, τη φυσική πια εξόντωση του μη τουρκικών πληθυσμών. Αυτό που ο ηγέτης τους, ο Κεμάλ, ονόμασε “απελευθερωτικό αγώνα”, με τη συνδρομή Γερμανών και Σοβιετικών συμβούλων.
Και η φρίκη ξεκινά. Το 1915 διαπράττει την πρώτη γενοκτονία, αυτή των Αρμενίων, ενώ ξεκινά και η πρώτη φάση των διωγμών εναντίον των Ελλήνων του Πόντου. Η κατάσταση γίνεται όλο και πιο ασφυκτική, τρομακτική, τρομερή.
Στις 19 Μαΐου 1919 ο Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα. Έτσι ξεκινά η δολοφονική δεύτερη φάση της εξόντωσης του Ποντιακού Ελληνισμού.
Η λέξη φρίκη μάλλον είναι πολύ μικρή και λίγη για να αποτυπώσει όσα εφιαλτικά διέπραξαν οι Τούρκοι. Ομαδικές εκτελέσεις, βασανισμοί, αποκεφαλισμοί, ανασκολοπισμοί ή αλλιώς παλουκώματα, αμέτρητοι βιασμοί με τον πιο άγριο τρόπο. Στημένες δίκες δασκάλων, ιερέων, Μητροπολιτών, εμπόρων, δικηγόρων, γραμματικών και άλλων εξεχουσών προσωπικοτήτων που έχουν ως ετυμηγορία μία και μόνη: Θάνατος, και μάλιστα με τον πιο βάρβαρο τρόπο. Ποτάμια αίμα βάφουν την πανάρχαια γη.
Όσοι γλιτώνουν το μαχαίρι φεύγουν κυνηγημένοι σε πορείες, κυριολεκτικά, θανάτου, αφού η πείνα και οι κακουχίες, πέρα από τους Τούρκους που εξακολουθούν να σκοτώνουν, θερίζουν ζωές.
Η καταστροφή είναι ανυπολόγιστη χωρίς καμία υπερβολή. Όσα δεν κατάφεραν πέντε αιώνες Οθωμανών τα κατάφερε ο Κεμάλ μόλις σε πέντε χρόνια. Ελληνικές πόλεις από την αρχαιότητα με συνεχή ζωή 27 αιώνων ρήμαξαν.
353.000 Έλληνες Πόντιοι δολοφονήθηκαν, σφαγιάστηκαν με τον πιο άγριο τρόπο. 353.000 από τους 700.000 και πλέον. 815 κοινότητες αφανίστηκαν, 1134 εκκλησίες καταστράφηκαν, όπως και 960 σχολεία.
Όσοι επέζησαν βρέθηκαν πρόσφυγες στη νότια Ρωσία και οι περισσότεροι, περίπου 400.000, βρήκαν καταφύγιο στην Ελλάδα. Άνθρωποι που με την προκοπή, την πνευματική τους καλλιέργεια και τα χαρίσματα και τις ικανότητές τους συνέβαλαν τα μέγιστα στην πρόοδο του ελληνικού κράτους.
105 χρόνια από την Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου.
Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε.
Οφείλουμε να μην ξεχνάμε.
