Γιώργος Γραμματικάκης (2019), Η αυτοβιογραφία του φωτός, Ηράκλειο: ΠΕΚ, σελίδες 480
«Φως περισσότερο φως», έλεγε ο Γκαίτε. Και δεν είχε καθόλου άδικο. Τα πάντα γύρω μας, όλη μας η ζωή, όλος ο κόσμος μας συνδέονται με το φως, όλες οι γνώσεις μας και οι πληροφορίες μας, όλες οι θεωρίες μας και ιδεολογίες μας έχουν άμεση σχέση με το φως. Ο κόσμος μας και ο εαυτός μας συνάπτονται με αυτό. Κι όμως, γνωρίζουμε πολύ λίγα για το φως. Οι γνώσεις μας εξαντλούνται σε αισθητηριακό επίπεδο στις πηγές του φωτός: στον ήλιο, στα αστέρια, στο φεγγάρι, στον ηλεκτρισμό…
Ωστόσο, ο κόσμος του φωτός περιέχει όλη τη διαδρομή του Σύμπαντος, όλη την εξέλιξη της ύλης, όλα τα δημιουργήματα που υπήρξαν, που υπάρχουν σήμερα και που θα υπάρξουν στο μέλλον. Το φως είναι το πιο μεγάλο βιβλίο, ό,τι υπάρχει είναι γραμμένο με το φως! Το φως μας βοηθάει να βλέπουμε, αλλά ποτέ δεν βλέπουμε το ίδιο το φως. Θεωρούμε ότι ξέρουμε τόσα πολλά για το φως. Κι όμως, η φύση του παραμένει άγνωστη…
Η γλώσσα του βιβλίου είναι γοητευτική, γιατί έχει λογοτεχνικό ύφος και μορφή, γιατί μας μαθαίνει πολλά πράγματα χρήσιμα που δεν τα ξέρουμε, γιατί ανοίγει παράλληλα τα πεδία της τέχνης, του πολιτισμού, της θρησκείας, της ποίησης, της φιλοσοφίας, του αρχαιοελληνικού στοχασμού, που συνάπτονται με το θέμα μας. Είναι ένα βιβλίο βαθιάς γνώσης και συνειδητοποίησης μιας πραγματικότητας που ούτε καν την υποψιαζόμαστε.
Ο Αντιφάνης δίνει την απαρχή του φωτός: «Από την Νύχτα και την Σιωπή έγινε το Χάος, από το Χάος και την Νύχτα ο Έρως, από τον Έρωτα το Φως και από το Φως η πρώτη γενιά των θεών». Και ο συγγραφέας μας, θα συμφωνήσει: «η ιδέα ότι το Φως προέρχεται από τον Έρωτα και από εκείνον προέρχονται οι θεοί, δύσκολα μπορεί να συναντήσει ακόμα και σήμερα αντίρρηση». Τονίζει και κάτι άλλο. «Τη φωτιά, που είναι εργαλείο αλλά και φως, διάλεξε ο Προμηθέας ως ανεκτίμητο δώρο στους ανθρώπους και ο μύθος – αφού σημαίνει και την απαρχή του τεχνικού πολιτισμού – έχει διαχρονικό συμβολισμό».
Και είναι πολύ όμορφο να μάθουμε το μακρύ ταξίδι της υλοενέργειας και του χωροχρόνου, που γέννησε όλο αυτόν τον κόσμο του Σύμπαντος και που σε κάποια μικρή και ταπεινή γωνιά, στη Γη, δημιούργησε τη ζωή, τον άνθρωπο, τον εαυτό μας. «Το φως υπήρχε από την αρχή του Σύμπαντος – εν αρχή ην το φως – και αφού έπλασε την ύλη, φθάνει ως εμάς σήμερα ως μάρτυρας των πρώτων στιγμών της δημιουργίας».
Ταξίδι με το φως λοιπόν… Είναι το μόνο ταξίδι, που δεν το «αγγίζει» ο χρόνος, και στο οποίο δεν μεγαλώνουμε! Υπάρχει και μια μεγάλη πρόκληση: «Το φως δεν αποκαλύπτει απλώς τον ορατό κόσμο, σε ένα μεγάλο βαθμό είναι και ο δημιουργός του»! Αλλά θα δούμε και γιατί η ταχύτητα του φωτός είναι σταθερή και αναλλοίωτη σε οποιεσδήποτε συνθήκες και η μεγαλύτερη ταχύτητα που υπάρχει στο Σύμπαν, η υπερ-παγκόσμια σταθερά… και το πιο εκπληκτικό, πως η ταχύτητα του φωτός «με αναπάντεχο τρόπο επέβαλε στον χρόνο να χάσει τον απόλυτο χαρακτήρα του και να συνδυαστεί με τον χώρο σε ένα θαυμαστό συμπαντικό ιστό»!
Μα η απαρχή των πάντων είναι εδώ, μας φωτίζει, μας χαϊδεύει, μας ομορφαίνει. Τα φωτόνια, οι δημιουργοί και οι σμιλευτές της ύλης μας γλυκοβομβαρδίζουν. «Ακόμα και στο δωμάτιο του σπιτιού μας, κάθε κυβικό εκατοστό αέρα περιέχει μερικές εκατοντάδες από τα αρχέγονα εκείνα φωτόνια, που υπήρξαν αψευδείς μάρτυρες της δημιουργίας!… Τα ίδια τα φωτόνια δεν έχουν βέβαια ηλικίαˑ για το φως ο χρόνος δεν περνά. Πόσα όμως θα είχε να διηγηθεί το αρχέγονο αυτό φως! Έζησε τις πρώτες στιγμές της δημιουργίας, αλλά και τη συνεχή διαστολή του Σύμπαντος. Θαύμασε τη γένεση των αστέρων, αλλά και τις βίαιες συγκρούσεις γαλαξιών. Είδε πάμπολλους κομήτες και αστεροειδείς και άγγιξε πανέμορφα νεφελώματα».
Θαυμάζουμε τον έναστρο ουρανό. Αναρωτιόμαστε, στοχαζόμαστε, φανταζόμαστε, ονειρευόμαστε μαζί του. Η επιστήμη πάει ένα βήμα πιο πέρα, ένα βήμα ολοφώτεινου ορίζοντα, τον διαβάζει. Και εκεί βρίσκει την πηγή των Γνώσης μας. «Το φως είναι πράγματι η πλούσια και εκφραστική γλώσσα των άστρων. Το γεγονός ότι η γλώσσα αυτή αναφέρεται αποκλειστικά στο παρελθόν λίγο μειώνει τη σημασία και τη χάρη της. Πολλά από τα παγκόσμια αριστουργήματα του λόγου αναφέρονται και αυτά σε ιστορίες του παρελθόντος. Ωστόσο, μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε το παρόν και να προβλέψουμε όσο γίνεται το μέλλον».
