Ήταν μόλις χθες, στις 4 Νοεμβρίου, όταν εντελώς τυχαία έριξα μια ματιά στο εορτολόγιο. Η σελίδα της ημέρας με πληροφόρησε ότι αυτή τη μέρα τιμάται η μνήμη του Ιωάννη Βατάτζη, αυτοκράτορα του Βυζαντίου.
Και θυμήθηκα κάτι που πρώτη φορά έμαθα πριν μερικά χρόνια, κι εγώ δεν το ήξερα πιο πριν.
Ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος, ο τελευταίος αυτοκράτορας και ο Ιωάννης Γ’ Δούκας Βατάτζης, όπως είναι το πλήρες όνομά του, «μοιράζονται» το θρύλο του Μαρμαρωμένου Βασιλιά.
Στη συνείδηση και την ψυχή αρκετών ο θρυλούμενος πολεμιστής που με το σπαθί στο χέρι περιμένει αιώνες τη στιγμή που θα ξυπνήσει προσωποποιείται από τον Ιωάννη Βατάτζη, το λεγόμενο ελεήμονα αυτοκράτορα.
Ο Ιωάννης, αφού μοίρασε στους φτωχούς τη μεγάλη περιουσία του και μη αντέχοντας την λατινοκρατία μετά την Άλωση από τους Φράγκους το 1204, κατέφυγε στην ελεύθερη Νίκαια της Βιθυνίας. Ο αδελφός του πατέρα του και ιερέας στα ανάκτορα του βασιλιά Θεόδωρου Α΄ Λάσκαρη, τον κάλεσε και τον φιλοξένησε στο παλάτι και τον γνώρισε στον αυτοκράτορα. Εκείνος αντιλήφθηκε τον δυναμικό χαρακτήρα του, τις αρετές του και τις στρατιωτικές του ικανότητες και του απένειμε το αξίωμα του πρωτοβεστιάριου. Αργότερα, όταν διαπίστωσε πόσο πιστός του ήταν, αποφάσισε να τον κάνει γαμπρό του, δίνοντάς του ως σύζυγο την μεγαλύτερη κόρη του, την πριγκίπισσα Ειρήνη, εξασφαλίζοντας έτσι διαδοχή για τον αυτοκρατορικό θρόνο, όπου και ανήλθε το 1222.
Μετά από νικηφόρες μάχες και με έξυπνους χειρισμούς, κατέλαβε, σε σύντομο χρονικό διάστημα, όλα σχεδόν τα εδάφη της Μικράς Ασίας.
Στη συνέχεια μετέφερε τον πόλεμο στο ευρωπαϊκό τομέα, καταλαμβάνοντας την Αδριανούπολη. Ως το 1254 είχε καταλάβει όλα τα χαμένα εδάφη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, που είχε πριν την φραγκοκρατία και το μόνο που απέμενε ήταν η Κωνσταντινούπολη, την οποία ανακατάλαβε ο διάδοχός του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος το 1261.
Ο θάνατός του στις 4 Νοεμβρίου του 1254 σκόρπισε θλίψη, αφού ο λαός τον αγαπούσε, είχε γραφτεί στη συνείδησή του ως ο λιτός και ασκητικός αυτοκράτορας που η πρώτη του έγνοια ήταν να τον προστατέψει και να τον στηρίξει.
Ενταφιάστηκε στη Μονή του Σωτήρος Χριστού στο Νυμφαίο της Βιθυνίας.
Μετά από επτά χρόνια, όμως, άρχισε το πέπλο του θρύλου να αγγίζει τον Ιωάννη Βατάτζη, όταν έγινε εκταφή και το σώμα του βρέθηκε άφθαρτο, να ευωδιάζει, έχοντας το χρώμα ζωντανού ανθρώπου και τα ενδύματά του δεν είχαν ίχνος φθοράς. Αρχικά, μεταφέρθηκε στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας κι αργότερα στην Κωνσταντινούπολη. Κατά την Άλωση χάθηκε μυστηριωδώς.
Κατά την Άλωση…
Τότε που ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έπεσε μαχόμενος μέχρις εσχάτων κοντά στην Πύλη του Ρωμανού.
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος που ανέλαβε τις τύχες της αυτοκρατορίας στις 6 Ιανουαρίου 1449, έχοντας απόλυτη επίγνωση της απελπιστικής πολιτικής και στρατιωτικής κατάστασης που βρισκόταν.
Που μόλις πάτησε πάνω στον μαρμάρινο Δικέφαλο αετό στο δάπεδο της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου στον Μυστρά, εκεί που έγινε η στέψη του, το μάρμαρο ράγισε. Από το βάρος της ευθύνης, από το βάρος του θανάτου, του θρύλου, της ιστορίας, της ίδιας της μοίρας, ποιος ξέρει…
Που έφυγε από το Δεσποτάτο του Μυστρά ξέροντας πως το τέλος αυτής της διαδρομής ήταν ο θάνατος. Που ο Μωάμεθ έθαψε με βασιλικές τιμές. Που τον τόπο της ταφής του δεν τον έμαθε ποτέ κανείς.
