571 χρόνια από εκείνη την 29η Μαΐου, τη στιγμή που ο Κωσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος, ο τελευταίος Αυτοκράτορας, πέρασε στο θρύλο πέφτοντας μαχόμενος μέχρις εσχάτων στα τείχη της Πόλης των πόλεων, ίσως για πρώτη φορά να μπορούμε να δούμε το πρόσωπό του. Το πρόσωπο που αντίκριζαν όσοι των είδαν, όσοι έζησαν τότε, όσοι τον συνάντησαν ή τον γνώρισαν.
Κι αυτό γιατί ανακαλύφθηκε προσωπογραφία του Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου στο Αίγιο, στο Καθολικό της Παλαιάς Μονής Ταξιαρχών Αιγιαλείας.
Στη Μονή, που βρίσκεται μόλις 15 χλμ από το Αίγιο, διατηρούνται δυο στρώματα τοιχογραφιών, υψηλής καλλιτεχνικής ποιότητας, των ύστερων βυζαντινών χρόνων, που αντανακλούν τις αισθητικές τάσεις της Κωνσταντινούπολης. Κατά τις εργασίες συντήρησής τους, η αρχαιολόγος Δρ. Αναστασία Κουμούση, Διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αχαΐας, εντόπισε στο δεύτερο στρώμα τοιχογράφησης, το οποίο βάσει τεχνοτροπικών κριτηρίων χρονολογείται με ασφάλεια, στα μέσα του 15ου αιώνα, τη μοναδική προσωπογραφία του τελευταίου Αυτοκράτορα του Βυζαντίου, Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου.
Το πορτραίτο συνδέεται με τον τελευταίο Αυτοκράτορα του Βυζαντίου και αφορά στη μοναδική εν ζωή προσωπογραφία του. Ο ζωγράφος, πρέπει να απέδωσε τα προσωπογραφικά χαρακτηριστικά του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου από ιδία αντίληψη, δηλαδή το πρότυπό του να μην ήταν ένα επίσημο Αυτοκρατορικό πορτραίτο, όπως συνηθιζόταν, αλλά ο ίδιος ο Κωνσταντίνος.
Στην τοιχογραφία απεικονίζεται η μορφή ενός ώριμου άνδρα που φέρει Αυτοκρατορικά “διάσημα” (πολυτελή λώρο πάνω από τον ανοιχτόχρωμο σάκκο, διάλιθο στέμμα) και κρατά σταυροφόρο σκήπτρο. Ο χρυσοκέντητος πορφυρός του μανδύας διακοσμείται με μετάλλια, στα οποία εγγράφονται Δικέφαλοι Αετοί με στέμμα ανάμεσα στις κεφαλές τους, διακριτικό των μελών της οικογένειας των Παλαιολόγων. Η παρουσία των Δικέφαλων Αετών στο ένδυμα της μορφής, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα αποτελούσαν ένα εικονογραφημένο μήνυμα που επέτρεπε στον θεατή να ταυτοποιήσει αδιαμφισβήτητα τον άντρα με Αυτοκράτορα.
Ο Αυτοκράτορας που απεικονίζεται είναι ιστορικό πρόσωπο και ταυτίζεται με τον Κωνσταντίνο ΙΑ΄ Παλαιολόγο, αδελφό των χορηγών της ανακαίνισης της συγκεκριμένης Μονής, των Δεσποτών του Μυστρά, Δημήτριου και Θωμά, τελευταίου Δεσπότη της Καστροπολιτείας.
Πρόκειται για το μοναδικό πορτρέτο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, σύγχρονο με τη σύντομη βασιλεία του (6 Ιανουαρίου 1449 – 29 Μαΐου 1453). Πρόκειται για αυθεντική προσωπογραφία, που αποδίδει με ακρίβεια τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του τελευταίου βυζαντινού Αυτοκράτορα. Είναι μια μορφή γήινη, ένας ώριμος άντρας, με λεπτό πρόσωπο και εξατομικευμένα χαρακτηριστικά, που αποπνέει ηρεμία και ευγένεια.
Στον Μυστρά απ’ όπου πιθανότατα προερχόταν ο ζωγράφος που εικονογράφησε το δεύτερο στρώμα του Καθολικού, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είχε ζήσει πέντε χρόνια ως Δεσπότης, πριν στεφθεί εκεί Αυτοκράτορας και φύγει για την Πόλη ξέροντας ότι η μοίρα και η αποστολή τον περίμενε στα τείχη της Πόλης.
