G. Tonelli (2023), Χρόνος – Aπό τον μύθο του Kρόνου στο Cern, εκδόσεις: διόπτρα, σελίδες 270
Θέλετε να μάθετε με σύντομο τρόπο τι λέει για το χρόνο σήμερα η επιστήμη και η φυσική; Θέλετε να μάθετε για τον χρόνο στο μικρόκοσμο και στον μεγάκοσμο; Θέλετε να μάθετε ποια είναι η ψυχολογία μας αλλά και τι πρέπει να κάνουμε απέναντι στο μέγα πρόβλημα του χρόνου;
Το βιβλίο αυτό δίνει ίσως μια από τις καλύτερες απαντήσεις στο θέμα μας. Είναι βιβλίο έγκυρο, απλό και συνοπτικό. Στοχεύει πάντα στην ουσία των πραγμάτων, έχει επιχειρηματολογία επιστημονική και είναι γραμμένο από έναν σπουδαίο επιστήμονα. Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι ο συγγραφέας δεν μένει μόνο στην επιστημονική προσέγγιση του θέματος, αλλά συσχετίζει την επιστημονική διάσταση του χρόνου με τις πολιτισμικές όψεις που συνδέθηκαν μαζί του.
Έτσι είναι απόλυτα πετυχημένος ο τίτλος του – με τη διαχρονική αναφορά της σχέσης του ανθρώπου με τον χρόνο – «Από τον Κρόνο μέχρι το Cern». Διαμορφώνει δηλαδή την κλίμακα από τις απαρχές θεώρησής μας του χρόνου μέχρι σήμερα, από τον Κρόνο, τον θεό της ελληνικής μυθολογίας που έτρωγε τα παιδιά του, μέχρι το σύγχρονο επιστημονικό εργαστήριο, το μεγαλύτερο στην ιστορία της ανθρωπότητας – εκεί όπου βλέπουμε τα μυστικά το Σύμπαντος: τη γέννησή του, την εξέλιξή του μέσα από τις ατέλειωτες πληροφορίες του που είναι γραμμένες, στη μεγαλύτερη «Βιβλιοθήκη», στο φως.
«Ο Χρόνος είναι ο καιρός που κυλά, αυτός, που σύμφωνα με τον Αναξίμανδρο, υπαγορεύει την αναπόφευκτη επιστροφή στο απόλυτο με τον θάνατο: η έσχατη μοίρα όλων των υπάρξεων, που αποσπάστηκαν από τα άπειρο για να γίνουν ατομικές και διαφοροποιημένες οντότητες. Είναι επίσης ο χρόνος ζωής μας, ο χρόνος των ανθρώπων, αυτός μέσα στον οποίο εξελίσσεται η ιστορία. Αιών είναι μυστικιστικός ή μεταφυσικός χρόνος, που μπορεί να μεταφραστεί σε αιωνιότητα ή απλά σε ζωή – είναι ο άχρονος χρόνος, η τέλεια στιγμή που έχει παγώσει για πάντα, το ζωοποιό πνεύμα προσωποποιημένο στο παιδί που παίζει με τα ζάρια του Ηράκλειτου…
Για τον Παρμενίδη ο χρόνος δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση, απότοκο του γίγνεσθαι που συγκρούεται με το αμετάβλητο είναι. Αυτός θεωρεί παράλογη τούτη την υποδιαίρεση που περικλείει το παρόν – ανάμεσα σε ένα παρελθόν που δεν υπάρχει, διότι έχει ήδη υπάρξει, και σε ένα μέλλον που δεν υπάρχει, γιατί μένει ακόμα να υπάρξει». Είναι να μη γοητευόμαστε από την επινοητικότητα της αρχαίας ελληνικής σκέψης;
Η πιο σημαντική πρόκληση που θέτει το βιβλίο στο θέμα μας ένα προφανώς η σχετικότητα του χρόνου, ένα θέμα που δύσκολα μπορούμε να το συνειδητοποιήσουμε και οι αισθήσεις μας ανεπαρκείς ούσες συγκρούονται με τον ορθολογισμό και την επιστήμη. Είναι φυσικά θέμα λυμένο από την εποχή του Αϊνστάιν, όταν ενοποίησε το χώρο και τον χρόνο, όταν σχετικοποίησε την απολυτότητα το χρόνου, του χρόνου που ήταν το απόλυτο αφεντικό της πραγματικότητας και ήταν τόσο καλά εδραιωμένος από την εποχή του Νεύτωνα.
Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε ότι ο χρόνος ο δικός μας δεν είναι χρόνος παγκόσμιος, ότι είμαστε σε μια χρονονησίδα, ότι δεν υπάρχει το «τώρα» στο σύμπαν, ότι ό,τι βλέπουμε στο μακρινό διάστημα είναι παρελθόν, ότι παρατηρούμε τα γεγονότα που συνέβησαν πριν εκατομμύρια και δισεκατομμύρια χρόνια, σε πραγματικό χρόνο, τη στιγμή που γίνονται;
Έχουμε πλέον κάποιες βεβαιότητες. Δεν μπορούμε να σταματήσουμε τον χρόνο! Μόνο κάποιος που είναι έξω απ’ αυτόν θα μπορούσε. Και τέτοιος δεν υπάρχει ούτε θα υπάρξει!
Όμως, δεν έχουμε ποτέ οριστικές απαντήσεις. Τι νόημα θα είχε αλήθεια να καταλήξουμε σε αμετάκλητες απαντήσεις; «Στην πραγματικότητα ακόμα δεν γνωρίζουμε τι είναι ο χρόνος, όμως είδαμε ότι διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο σε όλες τις γωνιές που έχει εξερευνήσει η φυσική ως τώρα και καλό είναι να θυμόμαστε ότι αφορά περίπου σαράντα τάξεις μεγέθους. Σίγουρα θα περάσει αρκετός καιρός προτού καταφέρουμε να περιγράψουμε τον κόσμο που μας περιβάλλει χωρίς να ανατρέξουμε σε αυτήν την έννοια. Όπως έχουν τα πράγματα, κανένας δεν μπορεί να πει αν θα έλθει ποτέ μία εποχή όπου επιστήμη δεν θα έχει πια ανάγκη τον χρόνο».
Είμαι απόλυτος. Διαβάστε αυτό το βιβλίο. Είναι γοητευτικό. Μαγεύει τη σκέψη μας. Νιώθουμε την ελευθερία του πνεύματός μας.
