Αν βρεθείς στον ιερό τόπο των Αιγών, της αρχαίας Πρωτεύουσας των Μακεδόνων, θα δεις μια αέρινη, αεικίνητη γυναικεία μορφή με βαθυκόκκινα μαλλιά να περπατά σε αυτά τα χώματα. Να αγγίζει με φροντίδα, σαν χάδι τις κολόνες του Ανακτόρου.
Να αγκαλιάζει τρυφερά ό, τι φέρει στο φως η σκαπάνη στη γη των Μακεδόνων, γιατί όπως είχε πει σε μια φράση του ο ζωγράφος Πεντζίκης που την έχει κρατήσει πάντα μέσα της “τα αρχαία είναι σαν τα μωρά, έχουν ανάγκη τη φροντίδα μας”. Να εμψυχώνει, να εμπνέει, να δίνει δύναμη και όραμα σε όλους εκείνους που καταθέτουν τον εαυτό τους, τις δυνάμεις, τις γνώσεις και την ψυχή τους εκεί, στην ομάδα της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ημαθίας από την οποία αφυπηρέτησε μόλις πριν λίγες μέρες, στο τέλος του 2023 μετά από δεκαετίες, με βαθύ αίσθημα αποστολής και καθήκοντος, ως άξια ηγέτιδα.
Τούτο το κορίτσι, λοιπόν, η Αγγελική Κοτταρίδη, η Δέσποινα των Αιγών, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη κι έζησε σε ένα παλιό τουρκικό σπίτι στην Πάνω Πόλη, δίπλα στα κάστρα.
Πάντα θα θυμάται το βυζαντινό τοίχο στο σπίτι της, απομεινάρι εκείνης της εποχής, και τη θέα ως πέρα μακριά, στο βουνό των Θεών, τον Όλυμπο.
Στα έξι πρωτοταξίδεψε, σαν τον Αλέξανδρο, με την «Ιλιάδα» αλλά και την«Οδύσσεια», γοητεύτηκε από τον Απόλλωνα, τον Αχιλλέα. Όμως η μοίρα ήταν ο Αλέξανδρος. Και η Αρχαιολογία. Κι όλοι εκείνοι που έλειπαν αλλά ήταν πάντα παρόντες, αυτών τα χνάρια αναζητούσε στα ταξίδια της, εκείνους ζωντάνευε στις ζωγραφιές της. Αργότερα, ως έφηβη, ανακάλυψε και τη γοητεία των μαθηματικών, ιδίως της γεωμετρίας και στα 16, εν μέσω δικτατορίας, τη συνεπήρε η πολιτική και η επανάσταση, η λογοτεχνία, η ποίηση, η φιλοσοφία. Νίτσε, Ένγκελς, Μπένγιαμιν και φυσικά αυτός που, όπως έχει πει η ίδια “ήταν, και είναι, για εκείνη οδηγός και μέτρο της γνώσης”, ο Πλάτωνας.
Είμαστε στο 1974, κι η Αγγελική Κοτταρίδη ξεκινά τις σπουδές που από τα έξι της χρόνια είχε αποφασίσει. Αρχαιολογία και Ιστορία της Τέχνης στη Φιλοσοφική σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Όπως έχει γράψει στο παρελθόν, ο αρχαιολόγος είναι το έλλογο διάμεσο που «καταδύεται» στον κόσμο των νεκρών για να φέρει γνώση στους ζωντανούς, κι αυτό το τόσο συγκινητικά συγκλονιστικό το έφερε μέσα της χρόνια και χρόνια κι ήταν η στιγμή να γίνει πραγματικότητα. Γι’ αυτό και δε σκέφτηκε ποτέ να ακολουθήσει πανεπιστημιακή, ακαδημαϊκή καριέρα. Είναι από πεποίθηση και απόφαση αρχαιολόγος πεδίου, την ενδιαφέρουν τα μνημεία κι αγαπά τη μαχόμενη αρχαιολογία.
Και κάπως έτσι φτάνουμε στη στιγμή που ορίζει, σαν τις Τρεις Μοίρες πάνω από το νεογέννητο μωρό, τη δική της ζωή και πορεία. 1977, κι ο σπουδαίος και συνταρακτικός αρχαιολόγος και γοητευτικός δάσκαλος, ο Μανόλης Ανδρόνικος ανασκάπτει στις Αιγές, στο χώρο δίπλα στο χωριό Βεργίνα. Η Αγγελική Κοτταρίδη ανάσανε για πρώτη φορά την αύρα του τόπου στις 5 Σεπτεμβρίου του 1977, 45 ολόκληρα χρόνια εκεί , παρούσα, η ζωή της η ίδια, δεν έφυγε ποτέ επί της ουσίας από εκεί. Τότε, που η ανασκαφή ήταν στην αρχή, δε συγκέντρωνε το ενδιαφέρον από πολλούς φοιτητές σε αντίθεση με το Δίον ή το Σέσκλο, κάτι που ποτέ δεν ίσχυσε για εκείνη.
Βρέθηκε, λοιπόν, στην ανασκαφή, “θυγατέρα” του Ανδρόνικου, όπως συνήθιζε να λέει ο ίδιος, ως νεαρή βοηθός κι επειδή ήξερε να σχεδιάζει αποτύπωνε την ανασκαφή. Είχε την ευλογία να είναι παρούσα στην ανακάλυψη του τάφου του Φιλίππου, στη στιγμή που δύσκολα χωράει σε λέξεις, όταν άνοιξε το κλειδί του θόλου του τάφου αποκαλύπτοντας τη βασιλική πυρά, την ταφή, τα αφιερώματα στο νεκρό, την χρυσελεφάντινη κλίνη, την πανοπλία και τόσα άλλα, όταν άνοιξε η χρυσή λάρνακα κι έπειτα η σαρκοφάγος αφήνοντας να χαϊδέψει, μετά από 2.300 χρόνια, το φως κι ο αέρας ό, τι είχε ταξιδέψει στους αιώνες από εκείνο το μεγάλο ηγέτη, το Φίλιππο. Από τον άνθρωπο που έπρεπε να υπάρξει για να ανοίξει ο δρόμος για τον Αλέξανδρο.
Κι από το 1991, επίσημα αρχαιολόγος του Υπουργείου Πολιτισμού πια, υπεύθυνη για τις Αιγές, έμεινε εκεί, να φυλάει τις Θερμοπύλες που έταξε τον εαυτό της. Δίνοντας μάχες.
Με ισχυρή και σε εύρος και βάθος επιστημονική κατάρτιση με μεταπτυχιακές σπουδές στην κλασική, προϊστορική και μεσαιωνική αρχαιολογία, την ιστορία της τέχνης, την αρχαία και μεσαιωνική φιλολογία, την εθνολογία και τη θεατρολογία.
Φέρει τον τίτλο της διδάκτωρος της κλασικής αρχαιολογίας στη φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου της Κολωνίας. Η συγγραφική της αρχή η διδακτορική της διατριβή με θέμα την Κίρκη και τη Μήδεια, τις μάγισσες στον αρχαιοελληνικό μύθο, το πρώτο βιβλίο αφιερωμένο στα θηλυκά αρχέτυπα της γνώσης και της δύναμης που απορρέει από αυτήν, όπως και ένα από τα πιο πρόσφατα άρθρα είναι και πάλι αφιερωμένο σε αυτές: «Βασίλισσες, ιέρειες, θεές από τη Μακεδονία στην ελληνιστική οικουμένη».
Η συνέχεια, βιβλία και πολυάριθμα επιστημονικά άρθρα, μελέτες και παρουσιάσεις σχετικά με την έρευνα και την ανασκαφή στις Αιγές και τη γη της Μακεδονίας, τα ταφικά έθιμα, την τέχνη και τον πολιτισμό των Μακεδόνων, τον Αλέξανδρο και τον ελληνιστικό κόσμο, την μαγεία, τον μύθο, την θρησκεία και τις γυναίκες στην αρχαιότητα καθώς και με την κοινωνικοποίηση της αρχαιολογίας και την φιλοσοφία του αρχαίου κόσμου σήμερα. Στη διαδρομή της συνέδρια, περιοδικές εκθέσεις ανά τον κόσμο, συμμετοχές σε ανασκαφές στα χώματα της Ελληνιστικής Οικουμένης, την οποία έχει ταξιδέψει και αποτυπώσει για να ζωντανέψει το Ψηφιακό Μουσείο Μέγας Αλέξανδρος.
Ως προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ημαθίας, έσωσε πολλά μνημεία κυριολεκτικά από τον αφανισμό, κόντρα σε γραφειοκρατία, παγιωμένες αντιλήψεις, συμφέροντα, μικροπολιτική, σε όσους ξεβολεύονταν.
Μνημεία ελληνιστικά, βυζαντινά, οθωμανικά ακόμα και εντός της πόλης της Βέροιας χωρίς να διστάσει από το οποίο κόστος και τις αντιδράσεις.
Στο χώρο των Αιγών σχεδίασε και οργάνωσε την έκθεση των μακεδονικών θησαυρών στο Μουσείο των Βασιλικών Τάφων, είναι υπεύθυνη για όλα τα έργα ανάπλασης, ανάδειξης και συντήρησης της βασιλικής Νεκρόπολης που απλώνεται σε έκταση 500 στρεμμάτων, είναι η ψυχή και το μυαλό του Πολυκεντρικού Μουσείου και του Ανακτόρου των Αιγών που μετά από αγώνες, προσπάθεια και κατάθεση ψυχής και κορμιού όλης της ομάδας της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ημαθίας αναστηλώθηκε, αναστήθηκε και δόθηκε, μόλις πριν λίγες μέρες ξανά επισκέψιμο και ολοζώντανο στην ανθρωπότητα και στην αιωνιότητα. Και το αποκορύφωμα, το Ψηφιακό Μουσείο για το Μέγα Αλέξανδρο, που θα ταξιδέψει τον Αλέξανδρο και όλη αυτή τη συγκλονιστική ιστορία ακριβώς έτσι όπως έκανε και εκείνος με την πορεία του, “Από τις Αιγές στην Οικουμένη”.
Το 2008 της απονεμήθηκε από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας ο Χρυσός Σταυρός του Τάγματος του Φοίνικος.
Πορεία… Πορεία ζωής. Πορεία ζωής και ψυχής στη μνήμη. Γιατί οι μύστες πρέπει να θυμούνται.
Γι’ αυτό πίνουν στον Άδη από την πηγή της Μνημοσύνης. Γιατί η λήθη είναι θάνατος και η μνήμη ζωή. Πορεία ζωής, αποστολής και καθήκοντος. Γιατί όλα είναι ζήτημα ψυχής, συνείδησης και αναστήματος. Πορεία ζωής που θα συνεχιστεί, τι κι αν αφυπηρέτησε η Αγγελική Κοτταρίδη, απλώς από άλλο μετερίζι. Ένας κύκλος μόνο έκλεισε.
Ευγνώμονες…
Για όλα.
Γιατί της αλήθειας της οφείλουμε να λέγεται.
