Καστροπολιτεία του Μυστρά.
6 Ιανουαρίου του έτους 1449 μ.Χ.
Κοντά στην είσοδο της Κάτω Πόλης του Μυστρά, δίπλα στο οχυρωματικό τείχος, βρίσκεται ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Δημητρίου.
Ο παλαιότερος Ναός του λόφου του Μυστρά, το θρησκευτικό κέντρο της Καστροπολιτείας και η έδρα του Μητροπολίτη Λακεδαιμονίας. Χτίστηκε αμέσως μετά το 1262, όταν ο Μυστράς πέρασε από τους Φράγκους στους Βυζαντινούς. Τότε μεταφέρθηκε εκεί η έδρα της Μητρόπολης Λακεδαιμονίας από τη Σπάρτη, και ο Μητροπολίτης Ευγένιος έγινε ο πρώτος κτήτορας του Ναού.
Οι πόρτες της Μητρόπολης του Αγίου Δημητρίου ανοίγουν διάπλατα για να τις διαβεί εκείνος που σε λίγα βήματα και λίγες στιγμές θα στεφθεί ο νέος Αυτοκράτορας της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Κανείς από όσους παρίστανται στη στέψη, κανείς από όσους τον περιμένουν στην Πόλη να διαβεί τη Χρυσή Πύλη δε γνωρίζει εκείνη την εμβληματική, την ηρωική και συνάμα τραγική ώρα ότι θα είναι ο τελευταίος Αυτοκράτορας του Ελληνισμού.
Κανείς εκτός από τον ίδιο. Εκείνος, ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ Δραγάτσης Παλαιολόγος βαθιά μέσα του ξέρει ότι γίνεται Αυτοκράτορας για να πεθάνει. Ότι από τον Άγιο Δημήτριο στο Μυστρά ξεκινά ο δρόμος της θυσίας. Ζωή δεν έχει και το ξέρει. Μόνο καθήκον. Αποστολή. Χρέος.
Το μυαλό πηγαίνει πίσω. Στη μέρα που ήρθε σε τούτο τον κόσμο. 9 Φεβρουαρίου του 1405. Γιος του Αυτοκράτορα Μανουήλ Β′ Παλαιολόγου και της Ελένης Δραγάση, κόρης του Σέρβου άρχοντα των Σερρών Κωνσταντίνου Δραγάτση, ο μικρότερος από οκτώ αδέλφια.
Η ευθύνη για τις τύχες της Αυτοκρατορίας ήρθαν από νωρίς στο δρόμο της ζωής του. Όταν ήταν ακόμη νεαρός, ο πατέρας του Μανουήλ του είχε αναθέσει τη διοίκηση πόλεων στον Εύξεινο Πόντο.
Το 1427 ο Κωνσταντίνος φτάνει στο Μυστρά για να βοηθήσει τους αδερφούς του Θωμά και Θεόδωρο στην ανάκτηση των φραγκοκρατούμενων περιοχών της Πελοποννήσου, που ολοκληρώνεται το 1432. Μόνο η Μεθώνη, η Κορώνη, το Ναύπλιο και το Άργος παραμένουν στα χέρια των Βενετών, ολόκληρη η υπόλοιπη Πελοπόννησος είναι σε ελληνικά χέρια με το Θεόδωρο να εξουσιάζει τον Μυστρά, το Θωμά τη Γλαρέντζα και τον Κωνσταντίνο τα Καλάβρυτα.
Διαφωνίες, προστριβές και έριδες δεν αργούν να ξεσπάσουν μεταξύ των αδελφών και ο Κωνσταντίνος φεύγει στην Κωνσταντινούπολη, όπου παρέμεινε από το Σεπτέμβριο του 1435 ως τον Ιούνιο του 1436. Στο διάστημα 1435 – 1441 μεταβαίνει στην Ιταλία όπου μετέχει στις επιτροπές των Βυζαντινών που προσπαθούσαν να πετύχουν την επανένωση των Εκκλησιών μετά το Σχίσμα.
Αντικατέστησε μάλιστα στα καθήκοντά του τον αδελφό του Ιωάννη Η’, που είχε ανέλθει στον Αυτοκρατορικό Θρόνο, κατά την περίοδο της μετάβασής του στη Δύση για τη συμμετοχή του στη Σύνοδο Φεράρας – Φλωρεντίας (27 Νοεμβρίου 1439 – 1 Φεβρουαρίου 1440). Όταν εκείνος επέστρεψε στην Πολη ο Κωνσταντίνος, με τη σειρά του, επέστρεψε και πάλι στην Πελοπόννησο.
Η κατάσταση στην Αυτοκρατορία γίνεται όλο και πιο δύσκολη, όλο και πιο οδυνηρή. Εδάφη χάνονται διαρκώς, ο πληθυσμός συρρικνώνεται, η οικονομική κατάσταση γίνεται όλο και πιο ασφυκτική και ο επικίνδυνος, ο μοιραίος εχθρός, οι Οθωμανοί, απειλεί όλο και πιο έντονα.
Τον Οκτώβριο του 1443 ο Κωνσταντίνος αναλαμβάνει Δεσπότης του Μυστρά. Άνθρωπος του καθήκοντος πάντα, αφιερώνεται με ζήλο και αυταπάρνηση στη διοικητική και στρατιωτική αναδιοργάνωση του Δεσποτάτου, ώστε να ενισχυθεί η άμυνα της Πελοποννήσου έναντι της τουρκικής απειλής. Οικοδομεί τα τείχη του Εξαμιλίου στον Ισθμό της Κορίνθου και επεκτείνει το Δεσποτάτο κατακτώντας τη Βοιωτία και τη Φωκίδα.
Όμως η μεγάλη απειλή χτυπά και πάλι. Ο Μουράτ ο Β′ Σουλτάνος των Οθωμανών εκστρατεύει εναντίον του. Καταστρέφει το νεότευκτο φρούριο στο Εξαμίλιο, την Κόρινθο και την Πάτρα. Προκειμένου να προστατέψει ανθρώπους και εδάφη ο Κωνσταντίνος αναγκάζεται να ζητήσει ειρήνη και να γίνει φόρου υποτελής στον Σουλτάνο.
Και τώρα βρίσκεται εδώ. Στο κατώφλι της Μητρόπολης του Μυστρά. Ακόμα κι αυτό δείχνει πόσο άσχημα και κρίσιμα και θλιβερά είναι τα πράγματα στην Πόλη.
Ο Αυτοκράτορας στέφεται δεκάδες χιλιόμετρα μακριά ενώ οι Ενωτικοί και οι Ανθενωτικοί “σφάζονται” σε έναν υποβόσκοντα εμφύλιο. Ανεξίτηλη θα μείνει στις σελίδες της Ιστορίας η φράση εκείνων των χρόνων “Καλύτερα τουρκικό σαρίκι παρά λατινική καλύπτρα”. Ο αδελφός του Ιωάννης Η’ έχει μόλις πεθάνει. Και είναι η ώρα του. Η δική του σφραγισμένη στην αιωνιότητα μοίρα. Να δώσει τον εαυτό του και να μαρτυρήσει για την αποστολή που τάχθηκε. Για εκείνη την πατρίδα.
Με αργά βήματα, βήματα στην Ιστορία και στο θρύλο, φτάνει στο κέντρο της εκκλησίας. Μπροστά του η μαρμάρινη πλάκα με το σύμβολο της Αυτοκρατορίας, το Δικέφαλο Αετό, που έχει τοποθετηθεί στο Ναό για να συμβολίζει στους αιώνες τον τόπο της Στέψης. Του Αυτοκράτορα. Του τελευταίου Αυτοκράτορα. Η μαρμάρινη πλάκα, προμήνυμα λες της κρύπτης που θα τον σκεπάσει τέσσερα χρόνια μετά, μέχρι να έρθει ξανά η ώρα. Η μαρμάρινη πλάκα μόλις την αγγίζει ο ίσκιος του, ο συγκλονιστικός ίσκιος του ηρωισμού και του μαρτυρίου, ραγίζει. Και το ράγισμα είναι πάντα εκεί, 576 χρόνια μετά. Και θα είναι πάντα εκεί.
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος στέφεται με το στέμμα του Αυτοκράτορα της Βασιλεύουσας. Ύψιστη τιμή και θυσία.
Σηκώνει το βλέμμα στον ουρανό.
Ας γίνει το θέλημά σου…
Λίγο μετά, διαβαίνει τη Χρυσή Πύλη της Πόλης. Δεν υπάρχει χρόνος για περιττούς εορτασμούς. Μόνο αγώνας με νύχια και δόντια, ύστατη προσπάθεια.
Επισκευάζει και ενισχύει τα οχυρωματικά έργα, αναδιοργανώνει το στρατό. Στο αντίπαλο στρατόπεδο, το 1451, Σουλτάνος είναι πια ο Μωάμεθ Β′, αυτός που μόλις δύο χρόνια μετά θα περνούσε στην Ιστορία με το προσωνύμιο Πορθητής, αυτός που πήρε την Πόλη των Πόλεων.
Ο κλοιός σφίγγει σαν θηλιά στο λαιμό μέρα με τη μέρα όλο και πιο πολύ. Στο Βόσπορο χτίζεται από το Μωάμεθ το φρούριο Ρούμελι Χισάρ. Ο Κωνσταντίνος απευθύνεται στη Δύση για ενισχύσεις …σε ώτα όμως μη ακουόντων. 2.000 είναι περίπου οι ξένοι, από τους οποίους 700 περίπου Γενουάτες με αρχηγό τον Ιουστινιάνη, που θα σταθούν, μαζί με τους Βυζαντινούς, στα τείχη απέναντι στον Οθωμανικό στρατό την 28η προς 29η Μαΐου 1453.
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, μετά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας στην Αγία Σοφία, αφού μετάλαβε, έφυγε για τα τείχη. Εκεί όπου έμεινε γενναία ως την ύστατη ώρα, θρηνώντας παλικαρίσια με τη φράση “Δεν υπάρχει ένας Χριστιανός να μου πάρει το κεφάλι;”.
Για να περάσει στο θρύλο.
Να γίνει ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς.
