Γ. Χατζηβασιλείου (2023), Φιλοσοφία της τεχνητής νοημοσύνης,
Εκδόσεις: Διόπτρα, σελίδες 424
Ένα ταξίδι στο μέλλον
Ένα βιβλίο που σε κερδίζει από τις πρώτες του σελίδες. Και δεν είναι μόνο το τόσο ενδιαφέρον θέμα του αλλά και ο τρόπος γραφής του, που είναι – τολμώ να πω – συναρπαστικός. Ενώ μας εισάγει σε ένα τεχνολογικό θέμα, η γραφή του είναι προφανώς φιλοσοφική και στοχαστική αλλά και ιδιαίτερα λογοτεχνική.
Το λεξιλόγιό του και η όλη συγκρότηση της γλώσσας του έχουν ελκυστικότητα και χαρίζουν ευχάριστα ξαφνιάσματα από την από κοινού θεώρηση φιλοσοφίας και τεχνολογίας και μάλιστα του πιο προωθημένου πεδίου της, της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ).
Το περιεχόμενό του είναι πάντα «to the point». Στοχεύει πάντα στον πυρήνα των θεμάτων. Εξαίρει τον ρόλο της Τεχνολογίας (βασική του θέση είναι ότι ο άνθρωπος δεν νοείται χωρίς την Τεχνολογία) και θέτει τη συνάντησή της με τη Φιλοσοφία, αλλά τη Φιλοσοφία δοσμένη με σύγχρονο πνεύμα, για να δώσει τη δική της κρίσιμη συνεισφορά στους σημερινούς καιρούς των μεγάλων ανατροπών, προκλήσεων, αβεβαιοτήτων και νέων οριζόντων.
Ο συγγραφέας θεωρεί ότι τρεις είναι οι βασικοί πυλώνες που προκαλούν την πολιτιστική αλλαγή στην εποχή μας: «α) η ΤΝ χάρη στην οποία ο Sapiens παράγει νέας φύσης οντότητες υψηλής ευφυίας, β) το διαδίκτυο χάρη στο οποίο χτίζει νέους ψηφιακούς κόσμους από αχανή στρώματα πληροφοριών (data), γ) η γενετική μηχανή χάρη στην οποία μπορεί δυνητικά να αναβαθμίζει και να μεταλλάσσει το είδος του, όπως και άλλα έμβια είδη».
Εκτιμά, πολύ σωστά, ότι οι αλλαγές έχουν ήδη δρομολογηθεί. Δεν υπάρχει καμιά δυνατότητα – μα ούτε και λόγος – να εμποδιστούν από κάποιο παράγοντα οι εξελίξεις. Η συζήτηση αφορά το πως οι πολιτισμικές αναθεωρήσεις και οι νέες δυναμικές του ανθρώπου θα ενταχθούν σε ένα ουμανιστικό πλαίσιο και σε μια προοπτική δημοκρατική. Ανατέμνει όλες τις κρίσιμες καινοτομίες, που ήδη έχουν γίνει και προ-οικονομεί τις αλυσιδωτές επιδράσεις τους σε διεθνή κλίμακα.
Εστιάζει στην αιχμή των αιχμών, στην ΤΝ, η οποία προκαλεί έναν συνολικό μετασχηματισμό της κοινωνίας, της οικονομίας, της παραγωγής, του πολιτισμού. Αναλύει τις κατακτήσεις της, οι οποίες είναι όλο και πιο επιδραστικές. Θέτει το κρίσιμο ερώτημα: Η ΤΝ θα κάνει υπέρβαση επί του ανθρώπου;
Και ταυτόχρονα καταθέτει τις επωάσεις αυτής της υπέρβασης: τις γονιδιακές τροποποιήσεις στο γενετικό υλικό μας, τους αλγόριθμους που ήδη αναπαράγουν, αναπλάθουν και μετασχηματίζουν τους εαυτούς τους, τα BigData που γίνονται η κύρια παραγωγική δύναμη έναντι των άλλων και η νέα πηγή πλούτου αλλά και πηγή πρόκλησης ανισοτήτων άγνωστων διαστάσεων. Όσον αφορά την Υπερνοημοσύνη (Superintelligence) αυτή ήδη κινείται …μπροστά μας.
Είναι πρώτη φορά στην εξέλιξη της ύλης και της ζωής στον πλανήτη μας, που ένα δημιούργημα της φύσης, ο άνθρωπος, παίρνει στα χέρια του ένα κομμάτι της ίδιας της εξέλιξης της ύλης. Όσον αφορά το αν οι τρεις πυλώνες ανοίξουν τις πύλες για ένα άλλο ον, που θα ξεπεράσει την αφεντιά μας, η απάντηση έχει δοθεί από την Φύση. Κανένα επίπεδο οργάνωσης της ύλης και κανένα ον δεν ρωτήθηκε στο μακρύ ταξίδι της Εξέλιξης αν θα ξεπεραστεί ή όχι. Απλώς συνέβαινε.
Αναλύονται οι νέες δυναμικές του μετα-ανθρωπισμού και του υπερανθρωπισμού και προσεγγίζονται οι σημαντικές διαφορές τους. Διαπραγματεύεται τα ζητήματα της δημοκρατίας, της ηθικής, της ελεύθερης βούλησης, της συνείδησης, του «Είναι», της ύπαρξης σε σχέση με τα νέα δεδομένα της ΤΝ. Προτείνει δε ως βασικά πεδία για τη δημιουργική μας συνάντηση με την ΤΝ, τη Φιλοσοφία (γιατί συζητά το όλον του Είναι) και την Παιδεία (γιατί είναι ο πιο επιδραστικός κοινωνικός θεσμός).
«Η Φιλοσοφία της Τεχνολογίας και η εκπαιδευτική της διάχυση θα γίνει αναπόδραστα μέρος της προοδευτικές παιδείας του 21ου αιώνα όσο και το ίδιο τα φαινόμενο της τεχνολογίας και οι προκλήσεις που κουβαλάει στην παγκόσμια σφαίρα θα διογκώνονται… Μια έγκυρη διάχυση της ηθικής της στα πανεπιστήμια και στα σχολεία που θα αξιοποιεί πεδία προβληματισμού τα οποία αναπτύσσουν πραγματείες, όπως η παρούσα, μπορεί να φέρει γόνιμα αποτελέσματα στην τροχιά του ανθρώπινου μέλλοντος».
Πρόκειται για «βιβλίο – ερμηνευτή και σύμβουλο» για τον ανήσυχο πολίτη, που δεν θέλει να είναι «καταναλωτής» των εξελίξεων αλλά συνδημιουργός της ζωής του και του κόσμου του.
