Κι όμως. Οι πολύ ονομαστοί ήρωες της λογοτεχνίας αυτονομούνται από τους δημιουργούς τους. Διαμορφώνουν έναν δικό τους ξεχωριστό κόσμο – του πνεύματος του ανθρώπου – και πορεύονται μαζί με την ιστορία.
Ας αναρωτηθούμε. Τι θυμούνται οι άνθρωποι περισσότερο ανά τον κόσμο και ανά τους καιρούς; Τον Όμηρο ή τον Οδυσσέα; Τον Θερβάντες ή τον Δον Κιχώτη; Τον Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερί ή τον Μικρό Πρίγκιπα; Πού πάει κυρίως ο στοχασμός τους και οι αναζητήσεις τους; Μήπως έχει δίκιο ο Χάινριχ Χάινε, που τόνιζε ότι “η πένα της μεγαλοφυΐας είναι πάντα μεγαλύτερη από την ίδια τη μεγαλοφυία”;
Οι ήρωες αυτοί αυτονομούνται και παράλληλα δημιουργούν συνάφειες και σχέσεις μεταξύ τους. Τα νήματα των κοινών ιστοριών τους ξεκινάνε από την αρχή, από τη δημιουργία τους και ίσως από την επινόησή τους εκ μέρους των συγγραφέων τους. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι συγγραφείς των κλασικών έργων διαβάζουν και επηρεάζονται – ακόμα και αδιαίσθητα και μη συνειδητά και μη συγκροτημένα – από τους προγενέστερους τους είδους τους. Έτσι, ο Δον Κιχώτης κάτι ξέρει για τον Οδυσσέα και ο Μικρός Πρίγκιπας και από τον Δον Κιχώτη και από τον Οδυσσέα.
Αλλά η αλληλεπίδραση δεν είναι μόνο με βάση τη μονόδρομη ροή του χρόνου και μέσα από το πνεύμα γραφής των δημιουργών τους. Οι αναγνώστες της κλασικής λογοτεχνίας ως συστηματικοί μελετητές διαβάζοντας ξανά και ξανά αυτά τα αριστουργήματα συνυφαίνουν και συνθέτουν τα νοήματά τους ακόμα και τις ίδιες τις πρωτόλειες αφηγήσεις τους. Ακόμα και στις διαφορετικές φάσεις της ζωής τους κάνουν όλο και πιο καινούργιες θεωρήσεις.
Υπάρχει και κάτι άλλο. Κάθε εποχή διαμορφώνει ξεχωριστές προσεγγίσεις των ηρώων μας και του κόσμου τους. Άλλος ο Δον Κιχώτης του Μεσαίωνα, άλλος των καιρών των Αυτοκρατοριών, άλλος του μεσοπολέμου, άλλος του 20ου αιώνα κλπ. Αλλά και κάθε αναγνώστης συνεισφέρει το δικό του κομμάτι στο πολυποίκιλο μωσαϊκό και μέσα από τους διαλόγους με τους άλλους αναγνώστες αναθεωρούν εν μέρει τις απόψεις τους και τα νήματα συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται. Γιατί τα κλασικά έργα δυναμώνουν όλο και πιο πολύ με το πέρασμα των εποχών.
Ο Δον Κιχώτης – για να εστιάσουμε σε αυτόν τον ήρωα – όταν γίνεται πρόσωπο σύμβολο, δεν υπερβαίνει απλά και μόνο τη δόξα του συγγραφέα του. Μετασχηματίζεται όλο και πιο έντονα από τις πολλές αναγνώσεις, ερμηνείες, επανερμηνείες, αναλύσεις, εννοιολογήσεις.
Με όλα αυτά μετασχηματίζονται και αυτονομούνται οι ήρωές μας, χωρίς όμως να χάνουν ποτέ τον πυρήνα της ταυτότητάς των. Υπάρχει μια διακριτή παραμεθόριος ανάμεσα στο μετασχηματισμό και στην ανατροπή της πρωτόλειας αφήγησης, που δεν μπορεί να ξεπεραστεί. Είναι τέτοια η ίδια η δύναμη του έργου, που κάθε μορφή επίδρασης προσθέτει υλικό διαμορφώνοντας έναν όλο και πιο σύνθετο και μεγαλύτερο σύμπαν του έργου.
Κάθε ανάγνωση και ένα καινούργιο υφάδι…
Όμως το μίγμα της πραγματικότητας και της φαντασίας ή το στόρι της φαντασίας πλάθεται και αναπλάθεται, εξελίσσεται, μεταμορφώνεται. Και έτσι, για παράδειγμα, ο Οδυσσέας μπορεί να μη συνδεθεί με την επιστροφή στην Εστία αλλά να κρατάει το πνεύμα της περιπέτειας και της υπέρβασης των δυσκολιών, της αναζήτησης του αγνώστου και της ανακάλυψης νέων τόπων σε κάθε εκδοχή αφήγησης ή θεωρίας.
Η 7η Τέχνη θα τον στείλει ως μορφή δράσης του σύγχρονου πολιτισμού σε απίθανες περιπέτειες μακριά από τις θάλασσες της Μεσογείου στους αστροωκεανούς του Διαστήματος. Αλλά δεν είναι μόνο ο κινηματογράφος και η επιστημονική φαντασία, που προ-οικονομούν το μέλλον, ακόμα και το πιο μακρινό, το πλανητικό μας μέλλον με όχημα την τέχνη της επινοητικότητας του Οδυσσέα.
Κάθε άνθρωπος θα ονοματίζει τη δική του μικρή οδύσσεια είτε για την πολύπαθη και περιπετειώδη ζωή του είτε για τη νοσταλγία της εστίας του.
Το πιο σημαντικό. Μέσα από το κοινό ταξίδι τους των συνεχών διαβασμάτων, ερμηνειών και θεωριών των αναγνωστών και των ανθρώπων ο Οδυσσέας, ο Δον Κιχώτης, ο Μικρός Πρίγκιπας συνδιαλέγονται και αλληλοεπηρεάζονται. Δημιουργούν έναν δικό τους κόσμο… Εδώ προκύπτει μια πρόκληση. Αν δεν γνωρίζουμε όλο αυτόν τον κόσμο, δεν μπορούμε να γνωρίσουμε το επιμέρους έργο, τον ξεχωριστό ήρωα.
