Εβδομάδα του Ακάθιστου Ύμνου αυτή που ξεκινά αύριο 31 Μαρτίου 2025. Του Ύμνου που σύσσωμη η Κωνσταντινούπολη, η Πόλη της Παναγίας έψαλε από βάθους ψυχής, μαζί με τις ικεσίες και την ευγνωμοσύνη της στην Κυρά και προστάτιδά της.
Η Πόλη των Πόλεων, η Πόλη της Υπέρμαχου Στρατηγού, έφερε, φέρει και θα φέρει Ιερούς Ναούς αφιερωμένους στην Παναγία. Ας ταξιδέψουμε σε αυτούς.
– Ιεροί Ναοί που υπάρχουν σήμερα στην Κωνσταντινούπολη
Ιερός Ναός Εισοδίων της Θεοτόκου, Σταυροδρομίου – Ταξίμ:
Από τις παλαιότερες εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης, είναι ο επιβλητικός Καθεδρικός Ναός του Οικουμενικού Πατριάρχη ως Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως και βρίσκεται στην καρδιά του Πέρα. Χτισμένη το έτος 1804, τότε τέθηκε ο θεμέλιος λίθος. Η διαμόρφωσή της ολοκληρώθηκε το 1893. Πρόκειται για επιβλητική πεντάκλιτη βασιλική με καμπαναριό, με την εικονογραφική θεματολογία εμπνευσμένη από τη Μονή της Χώρας. Ο Ναός υπέστη ζημιές από βομβιστική επίθεση στις 20 Νοεμβρίου 2003, οι οποίες αποκαταστάθηκαν πλήρως το έτος 2009.
Ιερός Ναός Ευαγγελισμού Θεοτόκου στα Ταταύλα:
Το ιστορικότερο κομμάτι της περιοχής Προπόδων των Ταταύλων. Το 1857 κτίστηκε αρχικά μικρός ξύλινος Ναός, ο οποίος αντικαταστάθηκε από πέτρινο Ναό με θόλο και καμπαναριά, που όμως εξακολούθησε να φέρει το προσωνύμιο «ξύλινος Ναός». Τα εγκαίνια έγιναν στις 27 Νοεμβρίου 1894. Στα Σεπτεμβριανά του 1955 ο Ναός και το Παρεκκλήσι με το Αγίασμα υπέστησαν τρομερές ζημιές, αλλά οι «πληγές» επουλώθηκαν γρήγορα.
Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Διπλοκιονίου:
Ο Ναός ανοικοδομήθηκε στα τέλη του 17ου αιώνα και ανακαινίστηκε το Μάιο του 1730 από τους Έλληνες της Πόλης. Το 1833 ανοικοδομήθηκε ξανά. Στο Ναό λειτουργούσαν επτατάξια Σχολή Αρρένων και Παρθεναγωγείο.
Ιερός Ναός Γενεθλίων της Θεοτόκου Διπλοκιονίου:
Όμορφο εκκλησάκι, με πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο στο δρόμο προς το Μεσαχώρι (Ορτάκιοϊ).
Ιερός Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Βαφειοχωρίου:
Παλιά εκκλησία, με ωραίο εσωτερικό διάκοσμο, σε πολύ καλή κατάσταση.
Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κουμαριωτίσσης Νεοχωρίου:
Ακόμα μία από τις ιστορικές εκκλησίες της περιοχής, με γνήσια ψηφιδωτά και ενδιαφέροντα εσωτερικό χώρο.
Ιερός Ναός Παναγίας Ελπίδας Κοντοσκαλίου:
Μία από τις τέσσερις ιστορικές εκκλησίες του Επτασκαλίου ή Κοντοσκαλίου, του βυζαντινού λιμανιού της Προποντίδας. Το 1660 πυρκαγιά που κράτησε τρεις ημέρες κατέκαψε και τους τέσσερις Ιερούς Ναούς. Η παναγία η Ελπίδα ανοικοδομήθηκε με έξοδα της Ρώσικης Κυβέρνησης. Στη μεγάλη πυρκαγιά του 1865 ο Ναός κάηκε ξανά και ανοικοδομήθηκε σε μπαρόκ ρυθμό από τον αρχιτέκτονα Βασίλειο Τσιλένη.
Ιερός Ναός Γενεθλίων της Θεοτόκου Βελιγραδίου (Σερβο – Ορθόδοξη):
Πρόκειται για την εκκλησία των Ορθοδόξων Σέρβων της Κωνσταντινούπολης. Ελέγχεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μουχλίου:
Η Παναγία η Μουχλιώτισσα βρίσκεται στο Φανάρι. Οι Τούρκοι την αποκαλούν «Ματωμένη εκκλησιά» λόγω, προφανώς, των σφαγών που έγινε μάρτυρας κατά την Άλωση της Πόλης. Κατά μια άποψη το όνομά της το πήρε από την μεσαιωνική πόλη της Αρκαδίας Μούχλιον, της οποίας οι κάτοικοι ήρθαν στην Πόλη φέρνοντας μαζί τους και την Εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου.
Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μπαλίνου:
Η εκκλησία ανάγεται στο 16ο αιώνα, συνδέθηκε με τις οικογένειες των Φαναριωτών και διαθέτει πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο και εικόνες.
Ιερός Ναός Παναγίας των Βλαχερνών:
Ο Ιερός Ναός της Παναγίας των Βλαχερνών ή Βλαχερνίτισσας είναι ο Ναός του Ακάθιστου Ύμνου, των Αυτοκρατόρων, άρρηκτα συνδεδεμένος με την Πόλη. Ο πρώτος Ναός οικοδομήθηκε από την Αυτοκράτειρα Πουλχερία μεταξύ των ετών 450 – 453 μ.Χ.. Έπειτα προστέθηκε το Αγιο Λούμα, σημερινό Αγίασμα και το Παρεκκλήσι της Αγίας Σορού, στο οποίο φυλάσσονταν η Ιερά Εσθήτα και η Τιμία Ζώνη της Παναγίας. Ο Ναός καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1434 και μόλις το 1867 χτίστηκε ξανά μικρός Ναός για το Αγίασμα. Στα Σεπτεμβριανά ο Ναός υπέστη τρομερές καταστροφές και ανοικοδομήθηκε ξανά.
Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής Μπαλουκλί:
Η ίδρυση της Μονλης ανάγεται στα Πρωτοβυζαντινά χρόνια και μετρά πολλές φορές που υπέστη ζημιές και να οικοδομήθηκε στη διάρκεια της Ιστορίας της. Μετά την Άλωση από τους Σταυροφόρους πέρασε στους Λατίνους και επανήλθε σε βυζαντινά χέρια το 1261. Η Μονή συνδέεται με το θρύλο για τον καλόγερο και τα τηγανητά ψάρια που ζωντάνεψαν την ώρα που οι Οθωμανοί πατούσαν την Πόλη. Οι πιστοί, παρά το γεγονός ότι πια η εκκλησία δεν υπήρχε μετά την Άλωση συνέχισαν να επισκέπτονται το Αγίασμα της Χρυσοπηγής. Το 1727 χτίζεται εκ νέου Ναός, που καταστρέφεται το 1821 από γενίτσαρους. Το 1835 εγκαινιάζεται ο παρόντας Ναός. Στα Σεπτεμβριανά ο ναός πυρπολείται από τον όχλο, βανδαλίζεται το Κοιμητήριο και χάνεται ο υπέργηρος Ιερομόναχος Χρύσανθος Μαντάς μαζί με την Εικόνα της Παναγίας της Μπαλουκλιώτισσας. Ο Ναός ανοικοδομήθηκε επί Πατριάρχη Αθηναγόρα και ανακαινίστηκε επί σημερινού Πατριάρχη Βαρθολομαίου.
Ιερός Ναός Παναγίας των Ουρανών Σαλματομβρουκίου:
Ανοικοδομήθηκε το 1834 στη θέση παλιότερου Ναού.
Ιερός Ναός Παναγίας Χατζεριώτισσας:
Ναός στη περιοχή που βρίσκονται τα απομεινάρια του Παλατιού του Πορφυρογέννητου στον έκτο λόφο της Πόλης. Πήρε αυτό το προσωνύμιο από το μαχαίρι ενός Οθωμανού που κάρφωσε πάνω στην Εικόνα της Παναγίας και βρίσκεται ακόμα εκεί.
Ιερός Ναός Παναγίας Σούδας:
Ξυλόστεγη βασιλική, χτισμένη στη θέση που το 13ο αιώνα βρισκόταν ο Ναός του Αγίου Νικήτα κοντά στα Ανάκτορα των Βλαχερνών.
Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πριγκίπου:
Μετά τη Μητρόπολη, ο δεύτερος Ναός του νήσιού, βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της Πριγκίπου.
Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πρώτης:
Χτίστηκε από Έλληνες που εγκαταστάθηκαν στην Πρώτη το 1878, στη θέση που βρισκόταν η Κάτω Μονή και το Αγίασμα της Αγίας Φωτεινής.
– Καταστράφηκαν ή έγιναν ερείπια
Ιερός Ναός Παναγίας Χαλκοπρατείων:
Βρισκόταν σε μικρή απόσταση από τον Ναό της Αγίας Σοφίας και ήταν ο σημαντικότερος Ναός μετά την Αγία Σοφία μέχρι της ανέγερση της Παναγίας των Βλαχερνών. Σχετικά με την ανέγερσή του, άλλοι λένε ότι άρχισε να χτίζεται από την Πουλχερία (450-453) και ολοκληρώθηκε επί Λέοντος Α΄ (457-474) και άλλοι ότι έγινε
επί Θεοδοσίου Β΄ (408-450). Στην εκκλησία φυλασσόταν η Αγία Ζώνη της Θεοτόκου και εκεί στεγάσθηκε κατά το έτος 532, για μικρό χρονικό διάστημα, η έδρα του Πατριαρχείου, μετά την πυρκαγιά στην Αγία Σοφία.
Ιερός Ναός Παναγίας Αχειροποιήτου:
Η Ιερά Μονή της Αχειροποιήτου ήταν η πλέον περίφημη αφιερωμένη στην Παναγία Μονή της Κωνσταντινούπολης. Κατά την παράδοση, ιδρύθηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο και τον μοναχό Αβράμιο. Γι’ αυτό λεγόταν και Μονή των Αβρααμιτών. Η εκκλησία πήρε το όνομα Αχειροποίητος γιατί εκεί φυλασσόταν Εικόνα της Θεοτόκου η οποία δεν ιστορήθηκε με ανθρώπινο χέρι. Η ίδια η
Παναγία αποτύπωσε κατά θαυματουργικό τρόπο τη μορφή της στην Εικόνα.
Ιερός Ναός Παναγίας των Οδηγών:
Ήταν μοναστικό κέντρο κοντά στα Ανάκτορα των Μαγγάνων. Ονομάζεται Μονή των Οδηγών γιατί από εκεί οι μοναχοί οδηγούσαν τους τυφλούς στο παρακείμενο θαυματουργό Αγίασμα. Στο μοναστηριακό αυτό συγκρότημα υπήρχε από τον 5ο αιώνα Ναός αφιερωμένος στην Παναγία. Η Αυτοκράτειρα Πουλχερία χάρισε στη Μονή θαυματουργή Εικόνα της Θεοτόκου, η οποία είχε ιστορηθεί από τον Ευαγγελιστή Λουκά και μεταφέρθηκε από την Αντιόχεια στην Κωνσταντινούπολη. Κατά την Άλωση της Πόλης, καταστράφηκε.
Ιερά Μονή της Κεχαριτωμένης Θεοτόκου:
Ιδρύθηκε από την Αυτοκράτειρα Ειρήνη (1066 – 1123), σύζυγο του Αλεξίου A΄ Κομνηνού (1081 – 1118) και μητέρα του Ιωάννου Β΄ Κομνηνού (1118 – 1143). Μέσα στο Μοναστήρι υπήρχαν διάφορα φιλανθρωπικά οικήματα και η ελεημοσύνη προς τους πτωχούς αποτελούσε καθημερινό έργο.
Ιερά Μονή της Θεοτόκου Ευεργέτιδος:
Η Μονή βρισκόταν στα δυτικά της Πόλης. Παρείχε στέγη, τροφή, ενδύματα και υποδήματα στους πτωχούς και στους ασθενείς.
Ιερά Μονή Παναγίας Παντάνασσας:
Κτίσμα του 12ου αιώνα, βρισκόταν βόρεια της Μονής των Οδηγών. Άρχισε να χτίζεται από την Αυτοκράτειρα Ξένη, χήρα του Μανουήλ Α΄ Κομνηνού (1143 – 1180). Μετά τον θάνατό της, το έργο συνέχισε ο Ισαάκιος Β΄ Άγγελος (1185 – 1195).
Ιερός Ναός Παναγίας Βεφά:
Ο Ιερός Ναός της Παναγίας Βεφά είναι υπόγειος και ονομάστηκε έτσι γιατί παλαιότερα κατοικούσε εκεί ο φημισμένος Τούρκος μουσικός Vefa. Βρίσκεται απέναντι από τη Μονή του Παντοκράτορος. Ο Ναός καταστράφηκε μετά την Άλωση της Πόλης και αργότερα κτίσθηκε άλλος στη θέση του, που με το Αγίασμα παραδόθηκε στη Μακεδονική Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα της Πόλης.
Επισκευάσθηκε μετά τις καταστροφές του 1955 και σήμερα λειτουργεί η εκκλησία και το Αγίασμα ως προσκύνημα.
Ιερά Μονή Παναγίας Παραμυθιώτισσας:
Είναι ο Ιερός Ναός της Παναγίας των Παλατιών όπου εγκαταστάθηκε το Πατριαρχείο μετά την απομάκρυνσή του από την Ιερά Μονή Παναγίας της Παμμακαρίστου (1587). Όπως όλο το Φανάρι, η Παναγία Παραμυθία ανήκε στους ηγεμόνες της Βλαχίας, δώρο από τον Σουλτάνο Σουλεϊμάν το 1529. Το μεγαλύτερο μέρος της Παναγίας Παραμυθίας καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1974. Σήμερα σώζονται μόνο λίγα ερείπια.
– Έγιναν τζαμιά ή μουσεία
Ιερά Μονή Παμμακαρίστου:
Κτίσθηκε το 1294, πάνω από το Φανάρι, από τον Μιχαήλ Γλαβά Δούκα Ταρχανιώτη, Πρωτοστράτορα του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου στον πέμπτο λόφο της Πόλης. Σύμφωνα με άλλη άποψη ιστορικών και αρχαιολόγων, το 1294 ανακαινίστηκε παλαιότερη κατασκευή, ίσως του 8ου αιώνα, ενώ άλλοι συνδέουν τον Ναό με τον Μιχαήλ Ζ’ Δούκα. Μετά την Άλωση, παρέμεινε στα χέρια των Ελλήνων. Λέγεται, μάλιστα, ότι εκεί συναντήθηκε ο Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος με τον Μωάμεθ τον Πορθητή, προκειμένου να παραχωρηθούν προνόμια στο Πατριαρχείο. Από το 1456 χρησίμευσε ως έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου και εκεί εκτίθεντο πολύτιμα σκεύη και ιερά λείψανα. Το 1587 ο Σουλτάνος Μουράτ Γ’ μετέτρεψε την Ιερά Μονή Παμμακαρίστου σε μουσουλμανικό τέμενος, το οποίο ονόμασε «Φετιχιέ Τζαμί» (τέμενος της Κατάκτησης), ως ανάμνηση της κατάκτησης της Γεωργίας και του Αζερμπαϊτζάν. Τότε, τα ιερά σκεύη και λείψανα μεταφέρθηκαν στον Ναό της Θεοτόκου Παραμυθίας στο Βλαχ Σεράι, όπου μετεγκαταστάθηκε το Πατριαρχείο. Σε αυτή την Ιερά Μονή έχουν ταφεί ο Αυτοκράτορας Αλέξιος Α’ Κομνηνός, η κόρη του, Αννα Κομνηνή, και πολλά από τα μέλη της δυναστείας των Παλαιολόγων. Σώζονται πολλά και θαυμάσια μωσαϊκά. Από το 1951 ήρθαν στο φως άριστης τέχνης ενδιαφέροντα μωσαϊκά, μεταξύ των οποίων και το επονομαζόμενο «Δέηση». Επίσης, στο τέμενος αυτό έγιναν και πολλές εργασίες και παρεμβάσεις αρχιτεκτονικής υποστήριξης και συντήρησης. Σήμερα, ο κυρίως Ναός λειτουργεί ως τέμενος, ενώ το Παρεκκλήσιο με τα εξαιρετικά μωσαϊκά έχει μετατραπεί σε μουσείο.
Ιερά Μονή Θεοτόκου Κυριώτισσας:
Η Μονή αναφέρεται πρώτη φορά το έτος 1092 ως η Μονή του Ακατάληπτου Χριστού. Μετά την Άλωση μετατράπηκε στο τέμενος Καλεντέρχανε. Βρίσκεται νοτίως του υδραγωγείου του Ουάλεντος στην Πόλη. Το 1966 βρέθηκαν δύο τοιχογραφίες στις οποίες αναφέρεται ως Μονή της Θεοτόκου Κυριώτισσας.
Μονή της Χώρας:
Η συγκλονιστική Μονή της Χώρας, με τα απαράμιλλης και ασύγκριτης ομορφιάς και καλλιτεχνικής αξίας ψηφιδωτά υπήρξε Χριστιανικό Μοναστήρι στην Κωνσταντινούπολη, με παλαιότερη αναφορά στην ίδρυσή του το έτος 298 μ.Χ. Μετατράπηκε από τους Οθωμανούς σε τζαμί, κατά τον 16ο αιώνα. Από το 1958 λειτουργούσε ως μουσείο, ενώ μετά από απόφαση του Προέδρου της Τουρκίας Ερντογάν χρησιμοποιείται και πάλι ως τζαμί.
Αναδημοσίευση από το 27ο φύλλο της ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ Ενημέρωσης που κυκλοφορεί από το Σάββατο 29 Μαρτίου 2025
