Τέτοιες μέρες στο Μαρούσι της Αττικής ήταν που έφευγε από αυτόν τον κόσμο ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς του 19ου και του 20ου αιώνα, που άνοιξε τα μάτια του στη γη της Ηλείας και η ίδια γη αργότερα έγινε η τελευταία του κατοικία.
Ο λόγος για τον Ανδρέα Kαρκαβίτσα, κύριο εκπρόσωπο του ηθογραφικού διηγήματος, μετά τον Παπαδιαμάντη.
Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας γεννήθηκε το 1865 στα Λεχαινά. Ήταν ο πρωτότοκος γιος του Δημητρίου Καρκαβίτσα και της Άννας το γένος Σκαλτσά. Είχε τέσσερις αδερφούς και τέσσερις αδερφές.
Σε ηλικία μόλις δεκατριών χρόνων πήγε στην Πάτρα για τις γυμνασιακές του σπουδές. Στην Πάτρα μελέτησε ελληνική μυθολογία και ελληνική λογοτεχνία, κυρίως τους Επτανήσιους και τους πεζογράφους της Α’ Αθηναϊκής Σχολής. Εκεί και τότε γεννιέται μέσα του η ηρωίδα του έργου του “Η Λυγερή”, εμπνευσμένη από τον έρωτά του για την Ιολάνθη Βασιλειάδη, που όμως δεν ευτύχησε να πραγματωθεί.
Το 1883 μετο’ικησε στην Αθήνα για να φοιτήσει στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών από οπού αποφοίτησε πέντε χρόνια αργότερα. Στην Αθήνα συναναστράφηκε τον Κωστή Παλαμά, τον Κωνσταντίνο Χατζόπουλο και τον Γρηγόριο Ξενόπουλο. Τότε, και με αυτές τις προσλαμβάνουσες από τους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής, ήρθε ο διαγωνισμός διηγήματος της εφημερίδας “Εστίας” να ωθήσει το νεαρό Καρκαβίτσα να γνωρίσει την ηθογραφία. Ταξίδεψε σε χωριά της Ρούμελης συλλέγοντας λαογραφικά και ιστορικά στοιχεία τα οποία αποδείχθηκαν πολύτιμα εφόδια, ένας θησαυρός για τα πρώτα έργα του.
Το 1889 στρατεύτηκε και κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Μεσολόγγι γνώρισε τις άθλιες συνθήκες ζωής της ελληνικής υπαίθρου. Κάπως έτσι γεννήθηκε η νουβέλα του “Ο ζητιάνος” το 1897, από την καταγραφή και το βίωμα αυτών των καταστάσεων.
Υπηρέτησε επίσης ως έφεδρος δόκιμος γιατρός και το 1891 μετά τη λήξη της στρατιωτικής του θητείας διορίστηκε υγειονομικός γιατρός στο ατμόπλοιο “Αθήναι”, με το οποίο ταξίδεψε στη Μεσόγειο, τη Μαύρη Θάλασσα, τα παράλια της Μικράς Ασίας και τον Ελλήσποντο.
Άλλος πολύτιμος θησαυρός αφού όλα όσα έζησε και γνώρισε, πέρα από το ταξιδιωτικό ημερολόγιο “Σ’ Ανατολή και Δύση”, έγιναν η “μαγιά” για την περίφημη συλλογή διηγημάτων “Λόγια της πλώρης” (1899).
Από τον Αύγουστο του 1896 και ως το 1921 υπήρξε μόνιμος Αξιωματικός του ελληνικού στρατού φθάνοντας ως το βαθμό του Γενικού Αρχίατρου, αντίστοιχος του Συνταγματάρχη. Οι μεταθέσεις συνέχεις, κάτι που επιδίωξε ο ίδιος, η “αειφυγία”, όπως ονόμαζε αυτή του την έμφυτη τάση ήταν καίρια και δεν δεχόταν αντιρρήσεις.
Όμως ο Ανδρέας Καρκαβίτσας ήταν και πάντα ενεργός στα κοινά, πολίτης με την αρχαία έννοια του όρου. Υπήρξε μέλος της Εθνικής Εταιρίας που προωθούσε τη Μεγάλη Ιδέα και η ήττα του 1897 στάθηκε για εκείνον πολύ μεγάλη απογοήτευση. Μέλος του Στρατιωτικού Συνδέσμου το 1909, συμμετείχε στο κίνημα στο Γουδί, στράφηκε όμως στη συνέχεια εναντίον του Βενιζέλου. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους ως στρατιωτικός γιατρός και το 1916 αντιτάχτηκε στο κίνημα Εθνικής Αμύνης με αποτέλεσμα να τεθεί σε περιορισμό και να εξοριστεί στη συνέχεια στη Μυτιλήνη, γεγονός που στάθηκε καίριο για την επιδείνωση της υγείας του.
Στο στράτευμα επανήλθε το 1920 και αποστρατεύτηκε δυο χρόνια αργότερα με δική του αίτηση. Η υγεία του ήταν πολύ κλονισμένη πια και το 1922 πέθανε από φυματίωση του λάρυγγα, αφήνοντας παρακαταθήκη το έργο του.
Από την περίοδο αυτού σώζονται χειρόγραφα από ποιητικά και πεζά έργα του στην καθαρεύουσα. Πολύ σύντομα όμως στράφηκε στη δημοτική, δημοσιεύοντας από το 1885 άρθρα ποικίλου περιεχομένου, διηγήματα και νουβέλες σε πολλά αθηναϊκά λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες.
Τις εκδόσεις των έργων του φρόντιζε ο ίδιος διορθώνοντας και συμπληρώνοντας τις αρχικές μορφές των κειμένων του. Το 1898 βραβεύτηκε στο διαγωνισμό της Εστίας για το διήγημα “Πάσχα στα πέλαγα” και το 1911 τιμήθηκε με τον Αργυρό Σταυρό. Γύρω στο 1905 η λογοτεχνική παραγωγή του παρουσίασε σημαντική κάμψη που διάρκεσε ως το τέλος της ζωής του με μοναδική εξαίρεση τη διετία 1918-1920, οπότε ξεκίνησε η ενασχόλησή του με τη συγγραφή σχολικών αναγνωσμάτων σε συνεργασία με τον Επαμεινώνδα Παπαμιχαήλ.
Πριν το θάνατό του εξέδωσε δυο ακόμη συλλογές παλιότερων διηγημάτων του με στρατιωτική θεματογραφία (“Διηγήματα για τα παλικάρια μας” και “Διηγήματα του γυλιού”), ενώ δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει τον “Αρματωλό”, μυθιστόρημα που είχε ξεκινήσει από το 1894.
Στο λογοτεχνικό έργο του Καρκαβίτσα κυριαρχεί η δημοτική γλώσσα, άλλωστε η συμβολή του συγγραφέα στον αγώνα για τη δημοτική χρονολογείται ήδη από το 1892 όταν στον πρόλογο της έκδοσης της πρώτης συλλογής διηγημάτων τοποθετήθηκε υπέρ της δημοτικής. Στη συνέχεια πήρε μέρος στην ίδρυση της εταιρίας “Η Εθνική Γλώσσα” (1905) και ήταν μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου και της Λαογραφικής Εταιρίας του Νικόλαου Πολίτη. Ωστόσο ποτέ δεν ασπάστηκε τις ακρότητες του Ψυχάρη και προσπάθησε να σταθεί ανάμεσα στις ακραίες θέσεις του γλωσσικού ζητήματος.
Από τα ογδόντα συνολικά διηγήματά σταθμός στάθηκε η συλλογή “Τα λόγια της πλώρης” του 1899.
Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας έφυγε από αυτή τη ζωή μόλις δεκαπέντε ημέρες μετά τον πατέρα του, που πέθανε στα Λεχαινά.
Ενταφιάστηκε στο νέο, τότε, Κοιμητήριο Αμαρουσίου, στον Άγιο Γεώργιο. Το 1927 τα οστά του μεταφέρθηκαν στα Λεχαινά.
